Сатре, ки ту дорӣ, ба яқин моли риё аст (чанд ҷумла андар риёкориҳои расонаии навбатӣ)

19 Декабр 2018

Сомонаи Паём, ки муддатҳост дар сафаҳоташ хурофоту ҷаҳолат, риёву ғараз ва кинаву адоватро ҷо медиҳад, ба ҷуз таассубу беҳувиятӣ чизи дигаре дар қолаби «Паём» ба хонандагон ба армуғон намеоварад. Ин дафъа пойгоҳи наҳзатии «Паём.нет» ба масъалаи барои наҳзат ва армияи бузурги хурофотиёни динӣ – «ҳиҷоб» таваҷҷуҳ намуда, назари ба истилоҳ, коршиносонашро дар робита бо баррасии дастури манъи ҳиҷобдорон ба муассисаҳои давлатӣ пурсидааст. Яке аз коршиносони наҳзатӣ Абдуманон Шералиев бо шунидани суол яку якбора шўрида, гўиё аз эҳсосоти динӣ-мазҳабии мардум дифоъ мекарда бошад, ба зиддимардумӣ будани чунин навъи тасмимоти мақомоти давлатӣ ишора намудааст. Акнун бармегардем ба масъалаи «ҳиҷоб», ки тору пуди фалсафаи хурофотиёни мазҳабиро ташкил медиҳад. Ҳиҷоб, аз назари психологӣ, як навъ символи муқовимат ва иддао алайҳи беҳиҷобон ва мутаносибан бединон талаққӣ мешавад. Ҳиҷобдор ба таври худогоҳ ва нохудогоҳ ба дигарон, махсусан занону духтарони беҳиҷоб даъвии покдоманӣ ва иффатдорӣ пеш меоварад ва риёкорона ба намоиш гузоштани тарзи ҳиҷобпўшиаш бо худии худ як навъ эътирози иҷтимоӣ аст. Ин нуқтаи назари равоншиносӣ аст ва мо аз худ дар ин замина чизе илова намекунем ва фақат символикаи ҳиҷобро, ки дар худ нафрату бадбиниро ба дигар ҳамнавъони беҳиҷоб меғунҷонад, баён медорем. Аз ин ҷост, ки мақомоти давлатӣ сари ин масъалаи ҳассос ва дар айни замон хатарзо чораандешӣ мекунанд, то сатҳи баланди риёкорӣ ва хурофишавиро миёни занон коҳиш бидиҳанд. Агар давлат ва мақомоти зиддахли давлатӣ чунин иқдомеро дар баробари ташаннуҷи падидаҳои таассубӣ амалӣ накунанд, пас, ба чӣ кор бояд машғул шаванд? Бишинанду манзараи ваҳшатзои риёкории сатрпўшонро наззора кунанд ва ҳеҷ тасмиме нагиранд? Албатта, барои ин гурўҳи «коршиносон» бетасмимӣ ва беамалӣ дар баробари нуфузи хурофоту таассуби мазҳабӣ  чун обу ҳаво зарур аст, то ҷаҳолати саросарӣ дар мамлакат ҳукмфармо гардаду оқибат ноамнию бесуботӣ ва кашмакашу даргириҳои мазҳабӣ ҷомеаро фаро гирифта, ба ҳазорсолаҳо ақиб бубарад. Аз тарафи дигар, ҳодисаи ҳиҷобпўшии риёкоронаи занону духтарони мусулмонро дар Фаронса, ки чанд сол қабл ба вуқўъ пайваста буд, ба хотир биёваред, ки боиси баҳсу даргириҳои гарме дар ҷомеаи франсавӣ шуд ва охируламр ҳиҷобпўшии риёкоронаро манъ кард. Чунки дар пай даъво дошт ва ин навъи иддаоҳо ҷомеаи мадании Фаронсаро водошт, ки алайҳи худнамоӣ ва риёкории мусалмонзанҳои ҳиҷобпўш бишўранд ва вазъро то андозае ором намоянд.

Илова бар ин, ҳиҷобпўшӣ ҳоло маънии динмадорӣ ва ботақвоии занро нишон намедиҳад. Аз назари оморӣ, занҳои сатрпўш ё риёкорӣ мекунанд, ё иҷборӣ онро ба сар мекунанд ва ё ҳадафмандона муборизаи идеологӣ мебаранд ва борони эътирози динӣ-мазҳабӣ ва эътиқодии худро рўйи ҷомеа мерезанд. Ин масъаларо дастак карда, ба дастуру қавонини давлатӣ часпидан ва озодиҳои мазҳабиро баҳона пеш оварда, даъвиҳои хатарноки мазҳабиро таҳаққуқ бахшидан ба манфиати миллат ва халқи тоҷик набуду нест. Дигар ин ки ҷанги сарди сатру бесатрӣ дар ҳама давру замон буду ҳаст ва аз он ҳангома сохтан мумкин нест. Аз ҳама муҳим, мо дар давлати миллӣ, дунявӣ ва секулорӣ зиндагӣ мекунем ва арзишҳои секулорӣ назар ба арзишҳои динӣ-мазҳабӣ инсонитар ва миллитаранд. Вобаста ба ин, ҳар падидае, ки зидди арзишҳои секулорӣ ва инсонӣ аст, дар доираи қавонини давлатӣ ҷилавгирӣ мешавад.

Таҳлилгари дигар ба исми Файзинисо Воҳидова, ки ҳуқуқшинос аст, гўиё ки ғамхори халқ ва аз ҷумла занон мебошад. Сатр аз рўймоли тоҷикӣ фарқ мекунад ва касе рўмоли тоҷикиро манъ накардааст. Баръакс, рўмоли тоҷикӣ, ки метавон онро як навъ рўсарии зебои миллӣ унвон кард, асрҳо зани тоҷикро оро додааст. Агар ба навиштаи Шишов (китоби «Тоҷикон» ном дорад ва он ба забони тоҷикӣ нашр шудааст) таваҷҷуҳ намоем, дармеёбем, ки дар навоҳии кўҳистони тоҷик рўймоли тоҷикӣ занони маҳаллиро зеб медодааст ва дар маъракаю чорабиниҳои идона ва арўсӣ занон ин рўсариро истифода мебурдаанд. Агар Воҳидова, ки худро ҳамадон менамоёнад, ин  навъ либоспўширо, ки дар зеҳнияти тоҷикӣ ҷойгоҳи вижа дорад, тарғиб кунад, ҷойи гила ва баҳсу мунозира нест. Аммо гап дар ин аст, ки ҳуқуқшиноси тоҷик, ки аз миллият дам мезанад, сарфаҳм намеравад, ки пушти сатру ҳиҷоб чӣ нақшаҳои сиёсӣ ва мафкуравӣ қарор доранд. Шояд донад, вале ба хотири як зани мусалмон эътироф шудан, бозиҳои пасипардагиро, ки бо сатру ҳиҷоб ва риёкории саросарӣ алоқаманданд, нодида мегирад. Баъдан Воҳидова аз занони Ирону Афғонистон ёдовар мешавад ва ҳатто дарк намекунад, ки ҳамарўза ҳазор зани иронию афғонӣ садо аз беадолатии охундону рўҳониён мезананд ва барои поймол шудани ҳуқуқҳояшон мешуранд. Чунин ҷуръатро Воҳидова ва Воҳидоваҳо дар ҳазор соли дигар пайдо намекунанд. Масоиле, ки занону бонувони иронӣ ва афғонӣ баҳс мекунанд ва хатти марказии мабоҳиси онҳо берун рафтан аз вартаи хурофоту таассуби мазҳабӣ аст, Воҳидова  ҳатто дар хобаш дидан намехоҳад, зеро ки мафкураи танги мазҳабӣ дорад ва ормонҳояш на миллӣ, балки мазҳабианд. Ба ин мазмун:

Диндорӣ агар ҳаст, бубин, ишқи Худо аст,

Не сатр, ки сарчашмаи найрангу риё аст.

Фаридун Ориёӣ